پس از اختراع بیت‌کوین و ابتکار ساتوشی ناکاموتو در استفاده از دفترکل توزیع شده برای نوشتن اطلاعات مالی، بشر با توانایی جدیدی روبرو است که آن نگارش اسناد بسیار مستحکم و غیرقابل تغییر است.
ققنوس محور توسعه اینترنت ارزش در ایران
کاوه مشتاق
مدیر توسعه کسب‌وکار
تاریخ بشر با به وجود آمدن توانایی نوشتن آغاز شده است. در میان اولین متونی که بشر نوشته، مهمترین نوشته‌ها اسناد مالی هستند. این که هر کسی چقدر بدهکار و یا طلبکار است و به زبان امروزی دفترکل از مرسوم‌ترین نوشته‌های باستانی‌اند. با وجود مزایای بسیار زیاد نوشتن، در این میان مشکلی وجود داشت که همواره ممکن بود نوشته را تغییر داد و یا تحریف کرد. مثلاً چوپانی در سومر قدیم بر کرانه فرات را در نظر بگیرید که ۷۴ گوسفند از همسایه خود گرفته بود تا بچراند و در سندی آن را تایید کرده بود؛ ممکن بود پس از گذشت زمانی چند با نوشته‌ای روبرو شود که از او طلب ۱۷۴ گوسفند می‌کرد و مجبور به دادن تمامی گوسفندهای خود به همسایه می‌شد.
برای حل این مشکل بشر دست به اختراع نهادهای واسط برای ایجاد اعتماد کرد که این نهاد واسط اصالت سند نوشته شده را تایید می‌کرد. اسناد بسیاری از دارایی‌های امروزه ما نیز توسط چنین نهادهایی نگهداری می‌شود تا از دستخوش تحریف در امان بمانند. پس از اختراع بیت‌کوین و ابتکار ساتوشی ناکاموتو در استفاده از دفترکل توزیع شده برای نوشتن اطلاعات مالی، بشر با توانایی جدیدی روبرو است که آن نگارش اسناد بسیار مستحکم و غیرقابل تغییر است. این فنّاوری را میتوان به قلمی خاص که نوشته آن دچار تحریف نمی‌شود تشبیه کرد. این نوع نگارش بشر را قادر می‌سازد که نیاز به نهاد واسط برای نگهداری اسناد و حفظ آن‌ها از تحریف نداشته باشد.
با این فنّاوری میتوان برای دارایی‌های با ارزش سند صادر کرد و به سادگی این سند را منتقل کرد. اما در دنیای دیجیتال چه چیزی دارایی محسوب می‌شود و ارزش دارد؟ میتوان گفت که هرچیزی که برای شخص ارزش داشته باشد نوعی دارایی دیجیتال است. با توجه به سهل بودن انتقال این نوع دارایی‌ها میتوان به مجموع شبکه‌ای که این دارایی‌ها را منتقل می‌کند اینترنت ارزش نام داد. اولین بار توسط مؤسسه ریپل از این نام استفاده شد و منظور این است که همان طور که اطلاعات در اینترنت امروزه منتقل می‌شود، دارایی‌های با ارزش مبادله شوند. با استفاده از اینترنت ارزش، مبادله دارایی‌های باارزش می‌تواند بی‌درنگ اتفاق بیفتد. این دارایی‌ها شامل پول، سهام، اوراق بهادار، آرا، امتیازات باشگاه مشتریان، موسیقی، اکتشافات علمی و سایر موارد می‌شود.
سوالی که در اینجا پیش می آید این است که چگونه می توان دارایی‌های فیزیکی را به دارایی در دنیای اینترنت ارزش تبدیل کرد؟ مثلاً آیا میتوان یک ساختمان و یا قطعه‌ای جواهر را که در دنیای فیزیکی دارایی محسوب می‌شوند، به دارایی دیجیتال تبدیل کرد؟ پاسخ این سوال مفهومی است به نام توکن‌سازی. با توکن‌سازی میتوان دارایی در دنیای فیزیکی را به دارایی دیجیتال تبدیل کرد. به عنوان مثال یک ملک را در نظر بگیرید. میتوان هر متر مربع از این ملک را متناظر با یک توکن دیجیتال در نظر گرفت و با یک قرارداد این تناظر را از نظر حقوقی هم استحکام بخشید و توکن را دارایی دیجیتال دانست. با انتقال این توکن مالکیت عوض می شود و می‌توانید در شبکه‌های بلاکچینی این توکن را منتقل کنید.
شبکه ققنوس چیست؟
از اواخر سال ۹۶، تعدادی از شرکت‌ها و بانک‌های بزرگ کشور در حال فعالیت و کسب تجربه در خصوص فنّاوری زنجیره بلوکی یا همان بلاکچین بودند و تقریباً اکثر شرکت‌های فنّاوری اطلاعات متعلق به این بانک‌ها، درصدد اجرای حداقل یک پروژه‌ی کوچک یا یک کار تحقیقاتی در این حوزه بودند. تا اینکه با پیشنهاد برخی از متخصصان و فعالان صنعت طی جلسات متعدد، این بانک‌ها به فکر
ایجاد هم‌افزایی تجارب یکدیگر در این حوزه افتادند تا از این طریق بتوانند به‌صورت سازمان‌دهی شده فعالیت‌های تحقیق و توسعه در این حوزه را باقدرت بیشتری دنبال کنند. با همین رویکرد، در اوایل سال ۹۷، کنسرسیومی تحت عنوان ققنوس باهدف ایجاد یک شبکه تبادل دارایی بر بستر فنّاوری دفتر کل توزیع‌شده برای کاربرد‌های صنعت بانکداری شکل گرفت؛ این ایده با استقبال شرکت‌های فنّاوری اطلاعات بانک‌های ملی، ملت، پاسارگاد، پارسیان و شرکت توسن همراه شد و ایشان همه‌ی تجاربی که داشتند را به‌صورت یک تیم به اشتراک گذاشتند و ماجرای ققنوس شروع شد.
پس از بررسی ویژگی‌ها و کاربرد‌های پلتفرم‌های مختلف، نهایتاً روی شبکه استلار به سبب ویژگی‌های خوب و انعطاف‌پذیری بالایی که در پیاده‌سازی کاربرد‌های مالی دارد، توافق کردند. در ادامه سهامداران این کنسرسیوم، شرکت ققنوس را تأسیس کردند تا نقش راه‌اندازی شبکه را به عهده داشته باشد. پس از نهایی شدن مسائل فنی و انتشار سپیدنامه شبکه ققنوس، هر یک از این مؤسسات به‌عنوان یکی از میزبان‌ها به یکدیگر متصل شدند و شبکه ققنوس را شکل دادند. در حقیقت این میزبان‌ها هستند که شبکه ققنوس را شکل می‌دهند و شبکه با اتکا به ظرفیت پردازشی آن‌ها بنا گذاشته می‌شود.
در ابتدای راه‌اندازی، این شبکه شش میزبان داشت که عبارت بودند از: هلدینگ‌های فنّاوری اطلاعات بانک ملی، بانک ملت، بانک پاسارگاد، بانک پارسیان، به همراه شرکت توسن و شرکت یکتا ققنوس پارس (درواقع شرکت ققنوس پس از راه‌اندازی صرفاً به‌عنوان یک میزبان در شبکه ققنوس است) و پس از مدتی میزبان جدید به نمایندگی از بانک تجارت و در حال حاضر چهار میزبان جدید شرکت سنحاب (سامانه نگار حامی بیمه)، صندوق کارآفرینی امید، شرکت سرمایه گذاری کیان دیجیتال، شرکت ارتباط فردا به ققنوس پیوستند.
در لایه بعدی ناشرین توکن قرار دارند. هر میزبان می‌تواند در زیر‌شاخه خودش تعدادی صادرکننده توکن داشته باشد و در لایه آخر ذی‌نفعان این شبکه، کاربرانی قرار دارند که از توکن‌های صادرشده توسط ناشرین استفاده می‌کنند و آن‌ها را خریدوفروش می‌کنند. پس از شکل‌گیری شبکه ققنوس، میزبان‌های شبکه روی این مسئله توافق نظر کردند که تمام اختیارات و تصمیم‌گیری‌های راهبری شبکه به بنیاد ققنوس منتقل شود.
بنیاد ققنوس نهادی جمعی و غیرمتمرکز متشکل از میزبان‌های شبکه ققنوس است که قادر به تصمیم‌گیری در خصوص مسائل مختلف شبکه ققنوس هستند. این بنیاد ساختار حاکمیت توزیع‌شده و خود انتظام دارد که همه میزبان‌ها در آن از حق رأی مساوی برخوردار هستند. توسعه و نگهداری شبکه، اتخاذ تصمیمات مناسب و امکان ورود میزبان‌های جدید ازجمله اموری است که توسط بنیاد ققنوس هدایت می‌شود. بر این اساس هر شخص واجد شرایط میزبانی، در صورت اخذ رأی موافق حداقل پنجاه‌ویک درصد (۵۱%) میزبانان کنونی می‌تواند به عضویت بنیاد درآید.
وجود این بنیاد، با جلوگیری از ایجاد تمرکز در شبکه، باعث شکل‌گیری اقتصاد مشارکتی شده و همچنین به دلیل آنکه نظر همه ذی‌نفعان اکوسیستم در آن لحاظ می‌شود، امکان پیشنهاد چارچوب‌های تنظیم گری این حوزه را به رگلاتور دارد. امور راهبردی ققنوس، از قبیل تفسیر و بازنگری سپیدنامه، تنظیم روابط اعضای زیست‌بوم، تعیین تخلفات و نوع و میزان ضمانت اجراها مانند اخراج میزبان‌های متخلف، حل‌وفصل اختلافات میزبان‌ها، انتخاب دبیرخانه از بین میزبان‌ها و تعیین وظایف و اختیارات آن، نیازمند حداقل هشتاد درصد (۸۰%) رأی اعضای بنیاد است.
همچنین مدیریت حساب‌های پیمان انتشاریافته‌ای که پشتوانه آن‌ها از سوی میزبان‌ها تأمین نشده، در اختیار بنیاد است و توزیع پیمان به میزبان‌ها، بر اساس ضوابط سپیدنامه، بارأی حداقل پنجاه‌ویک درصد (۵۱%) اعضا مقدور خواهد بود و به‌منظور ایجاد ساختار شفاف و اعتماد پذیر راهبری بنیاد ققنوس، زیرساخت رأی‌گیری این بنیاد مبتنی بر شبکه عمومی اتریوم و در قالب قراردادهای هوشمند به‌صورت DAO پیاده‌سازی شده است. جزئیات قراردادهای هوشمند مرتبط، در تارنمای دبیرخانه به نشانیhttps://www.kuknos.org/dao منتشر می‌شود.
شبکه ققنوس به کمک ناشران می‌تواند انواع دارایی‌های فیزیکی را توکن سازی کند و این دارایی‌ها مانند انواع فلزات گران‌بها و املاک و مستغلات و دارایی‌های خدماتی و … هستند. همچنین این دارایی‌ها را میتوان بر روی این شبکه منتقل کرد و به تهاتر آن‌ها روی شبکه پرداخت. کاربران شبکه ققنوس از طریق کیف توکن خود به سادگی به این دارایی‌ها دسترسی دارند و می‌توانند دارایی دیجیتالی خود را مدیریت کرده و برای هر کسی که می‌خواهند بفرستند.
ققنوس به عنوان بزرگترین شبکه دفترکل توزیع شده ایران بیشترین سهم را در توکن‌سازی دارایی‌ها ایفا می‌کند و همچنین امکان جابجایی این دارایی‌ها بر روی این شبکه وجود دارد همچنین جابجایی دارایی‌ها در این شبکه بسیار ارزان و سریع بوده، به این ترتیب این شبکه امکانات لازم برای اینترنت ارزش را داشته و میتوان آن را محور اینترنت ارزش در ایران دانست.
