فراگیری مالی به‌عنوان بستری برای فراهم کردن دسترسی به خدمات مالی ایمن، آسان و مقرون‌به‌صرفه برای گروه‌های محروم و آسیب‌پذیر توصیف می‌شود.
فراگیری مالی یا شمول مالی به معنی دسترسی و برابری فرصت‌ها برای طیف‌های مختلف اجتماع به خدمات مالی به شکل مسئولانه و پایدار است. این مفهوم به فرآیندی اشاره دارد که از طریق آن افراد و مشاغل امکان دسترسی به محصولات و خدمات مالی مناسب، مقرون‌به‌صرفه و به‌موقع را پیدا می‌کنند. فراگیری مالی، خدمات مالی پایدار را علاوه بر عموم شهروندان، به‌طور ویژه به سمت گروه‌هایی از جوامع هدایت می‌کند که به دلایل مختلفی چون سکونت در مناطق دورافتاده، حاشیه‌نشینی یا نابرابری‌های اجتماعی از این خدمات محروم مانده‌اند. این فرآیند به جمعیت‌هایی ازاین‌دست، فرصت می‌دهد تا با دسترسی به پلتفرم‌های ارائۀ خدمات مالی، علاوه بر ایجاد حساب شخصی و پس‌انداز، گام‌های بیشتری برای بهبود استاندارد زندگی خود بردارند.
هدف از شمول مالی، حذف همه موانع، هم در سمت عرضه و هم در سمت تقاضا است. موانع جانبی عرضه اغلب از مؤسسات خدمات مالی سرچشمه می‌گیرد و ناشی از زیرساخت‌های ضعیف، نبود برابری جغرافیایی در دسترسی به مراکز ارائه خدمات، هزینه‌های بالا برای افتتاح حساب‌ها یا الزامات مستندسازی است. موانع سمت تقاضا هم مسائلی چون سواد مالی ضعیف، فقدان توانایی مالی یا اعتقادات سنتی اثرگذار بر تصمیمات مالی آن‌ها را در برمی‌گیرد.
در تعریف بانک جهانی، فراگیری مالی به‌عنوان عاملی مهم در مسیر توسعه پایدار و افزایش رفاه عمومی جوامع شناسایی شده است. بهره‌گیری از امکان دریافت تسهیلات برای کارآفرینی و گسترش کسب‌وکارها، خدمات بیمه، همچنین تسهیل دسترسی به خدمات آموزشی، پزشکی و بهداشتی از جمله پیامدهای فراگیری مالی است.
مفهوم فراگیری مالی
شمول مالی به‌عنوان بستری برای فراهم کردن دسترسی به خدمات مالی ایمن، آسان و مقرون‌به‌صرفه برای گروه‌های محروم و آسیب‌پذیر توصیف می‌شود و به این گروه‌ها امکان می‌دهد تا بدون در نظر گرفتن سطح درآمد یا موقعیت اجتماعی خود، درآمدها و دارایی‌های خود را مدیریت کنند. فراگیری مالی همچنین شامل ایجاد طیف وسیع‌تری از محصولات و خدمات مالی برای افرادی است که در حال حاضر فقط به خدمات اولیه مالی دسترسی دارند.
شمول مالی مدرن به‌طور عمومی بر اساس شاخص‌های زیر توصیف می‌شود.
- دسترسی جهانی به سیستم‌های مالی دیجیتال
- معاملات ایمن که به افراد و مشاغل اجازه می‌دهد با اعتمادبه‌نفس و اطمینان عمل کنند.
- مشارکت مقرون‌به‌صرفه همه افراد در فعالیت‌های اقتصادی (تراکنش‌های خریدوفروش اقلام و خدمات، دریافت وام، حمایت‌های اجتماعی و موارد دیگر)
برای اینکه بتوانیم فرآیند شمول مالی را بهتر بیان کنیم، لازم است توجه داشته باشیم که فقدان این فراگیری تاکنون چه عوارضی را بر مناسبات اقتصادی تحمیل کرده است. علاوه بر محروم ماندن جمعیت‌های بزرگ انسانی از خدمات مالی، اصلی‌ترین این عوارض را می‌توان با مصداق‌هایی توضیح داد.
فقدان حساب بانکی: واضح است که بدون حساب بانکی یا یک حساب شخصی معتبر ، افراد به‌طور معمول به خدمات مالی جایگزین روی می‌آورند. این خدمات به‌طور معمول هزینه‌های بالاتری را شامل می‌شوند و از طرف دیگر هیچ نوع تضمین یا حمایت از جمله بیمه و جبران خسارت را به مصرف‌کننده ارائه نمی‌دهند. زندگی بدون حساب بانکی برای دریافت وجوه و پرداخت صورتحساب به‌صورت شخصی نیاز به کار وقت‌گیر دارد. به‌علاوه ، حساب‌ها مکانی امن برای پس‌اندازها را فراهم می‌کنند.
دسترسی محدود به اعتبارات: واضح است که در صورت داشتن امتیازات اعتباری مناسب و دسترسی به خدمات مالی، دریافت وام فرآیندی دشوار نخواهد بود. اما افرادی که رتبه اعتباری پایینی دارند و یا اساساً امکانی برای سنجش اعتبار خود ندارند، ناچار از مراجعه به وام‌دهندگان غیررسمی خواهند بود و ممکن است در معرض سوءاستفاده‌های مختلفی قرار بگیرند.
اقتصاد غیررسمی: در بسیاری از مناطق جهان ، به‌ویژه مناطق روستایی، امکان معاملات الکترونیکی مهیا نیست و به‌جای آن ذخیره و مبادله پول‌ها به‌صورت فیزیکی صورت می‌گیرد. این امر علاوه بر آن‌که بر گردش سرمایه‌ها اثر می‌گذارد، خطراتی از جمله سرقت فیزیکی وجوه و دارایی‌ها را به دنبال خواهد داشت.
فراگیری مالی و توانمندسازی اقتصادی جامعه
بر اساس شاخص‌هایی که به آن‌ها اشاره شد، فراگیری مالی می‌تواند برای افراد و مشاغل تحول‌آفرین باشد. به لحاظ تاریخی، افراد با درآمد پایین، زنان و سایر گروه‌های به حاشیه رانده‌شده، بدون آن‌که دسترسی به خدمات مالی رسمی داشته باشند، به‌ناچار اغلب بر ابزارهای مالی غیررسمی و غیرقانونی تکیه کرده‌اند. این محرومیت، شانس آن‌ها را برای به دست آوردن فرصت‌های اقتصادی، در مقایسه با افراد و کسب‌وکارهایی که به خدمات رسمی دسترسی دارند، محدود کرده است.
این محدودیت‌ها به‌ویژه آنجا برجسته‌تر به نظر می‌آید که به‌دنبال این عدم دسترسی، غلبه این گروه‌ها بر بحران‌های اقتصادی و رویدادهای غیرمنتظره بسیار دشوارتر از گروه‌های برخوردارتر جوامع بوده است. این در حالی است که تحقیقات نشان می‌دهد شمول مالی تأثیر قابل‌توجهی بر کاهش فقر، تاب‌آوری در مواقع بحران و دیگر کیفیت‌های زندگی انسان‌ها دارد.
این مفهوم به‌طور مشخص یادآوری می‌کند که قرار دادن انسان‌ها در موقعیتی که قادر به کنترل و مدیریت بهتر وضعیت مالی و مواجهه با بحران‌ها باشند، منجر به توانمندسازی اقتصادی آن‌ها می‌شود. به‌عبارت‌دیگر، شمول مالی به خانواده‌ها و مشاغل فرصت برنامه‌ریزی برای اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت مالی می‌دهد.
……………………………………………………………………………………..
در این ارتباط همچنین می‌توانید مقالات زیر را مطالعه کنید
نقش فین‌تک در بهره‌وری خدمات مالی
پول دیجیتال چگونه خدمات مالی را توسعه می‌دهد؟
آشنایی با مدل‌های کسب‌وکار نوآورانه فین‌تک
…………………………………………………………………………………….
برای آشنایی با پلتفرم تأمین مالی جمعی ققنوس بر روی لینک زیر کلیک کنید.
