تأمین مالی جمعی بخشی از فرآیند توسعه فناوری مالی (فین‌تک) است که شیوه‌ها و مدل‌های تجاری جدید را قادر می‌سازد تا خدمات مالی سنتی را متحول کنند.
پدیده تأمین مالی جمعی در اواسط دهه ۲۰۰۰ میلادی، با ظهور مدل تأمین مالی جمعی مبتنی بر وام به صحنه جهانی وارد شد. این پدیده جدید که با عنوان وام همتا به همتا (P2P) برچسب‌گذاری شده، از آن زمان تا امروز، وام‌دهی P2P بازده خوبی برای سرمایه‌گذاران و وام‌گیرندگان ارائه کرده است. این مدل سرمایه‌گذاری به وام‌گیرندگان فرصت می‌دهد تا بدون دخالت یک موسسه مالی واسط وام دریافت کنند و امکان دریافت شرایط بهتری نسبت به شرایط ارائه‌شده توسط ارائه‌دهندگان سنتی اعتبارات داشته باشند. برای وام‌دهندگان هم، این مدل جدید فرصت‌های سرمایه‌گذاری و تنوع پرتفوی را ارائه می‌کند که در آن ریسک با رتبه‌بندی اعتباری وام‌ها همراه است و بازدهی بهتری ارائه می‌کند.
در این مقاله مدل و عملکرد پلتفرم‌های تأمین مالی جمعی مبتنی بر وام را مرور می‌کنیم.
تأمین مالی جمعی چیست؟
تأمین مالی جمعی بخشی از فرآیند توسعه فناوری مالی (فین‌تک) است که شیوه‌ها و مدل‌های تجاری جدید را قادر می‌سازد تا خدمات مالی سنتی را متحول کنند. این مدل‌های مالی جایگزین، دسترسی به منابع مالی را برای وام‌گیرندگان فردی یا سازمانی که ممکن است در اثر شیوه‌های سنتی وام‌دهی کنار گذاشته شده یا به حاشیه رانده شده‌اند، امکان‌پذیر می‌کند. به این ترتیب، تأمین مالی جمعی هم برای وام‌گیرندگان و هم برای سرمایه‌گذاران، دسترسی بی‌سابقه‌ای به منابع مالی را ارائه می‌دهد.
در دهه گذشته، صنعت مالی جهان شاهد گسترش مدل سرمایه‌گذاری جمعی بوده که از وام همتا به همتا یا فردبه‌فرد گرفته تا وام‌دهی ترازنامه و اوراق بهادار را در برمی‌گیرد.
با توجه به این رشد چشمگیر، و به لطف کارایی این مدل سرمایه‌گذاری، به نظر می‌رسد راه‌حل‌های فین‌تک ممکن است هم مکمل کانال‌های تأمین مالی موجود باشد و هم نیازهای نهادهای سنتی بازار را برطرف کند.
عملکرد پلتفرم‌های تأمین مالی جمعی مبتنی بر وام
می‌دانیم که مفهوم وام دادن توسط افراد خصوصی و بدون میانجیگری یا واسطه‌ها پدیده جدید و بی‌سابقه‌ای نیست. اما آنچه تأمین مالی جمعی را به یک پدیده جدید تبدیل می‌کند، انجام چنین تراکنش‌هایی از طریق اینترنت در حین استفاده از پلتفرم‌های آنلاین است. ویژگی مهم این پلتفرم‌ها تسهیل در ارائه که اعتبار آنلاین (از طریق وام‌های تضمین‌شده یا بدون وثیقه) به افراد یا وام‌گیرندگان از طریق سرمایه‌گذاری توسط افراد یا سرمایه‌گذاران نهادی است. این پلتفرم‌ها و مدل‌های سرمایه‌گذاری به‌عنوان پاسخی به شکاف‌های موجود در بازار اعتبار سنتی تحت سلطه بانک‌ها تکامل یافته‌اند و خارج از اکوسیستم سنتی فعالیت می‌کنند.
وام‌دهی جمعی، می‌تواند به‌عنوان تمام فعالیت‌های اعتباری تسهیل‌شده توسط پلتفرم‌هایی تعریف شود که وام‌گیرندگان را با وام‌دهندگان (سرمایه‌گذاران) ارتباط می‌دهد.
وام‌دهی همتا به همتا (P2P) مدلی است که در آن گروهی از سرمایه‌گذاران فردی یا نهادی به شرکت‌ها و استارتاپ‌ها وام ارائه می‌کنند. پلتفرم وام‌دهی P2P، در متعارف‌ترین شکل خود، به‌عنوان بازاری عمل می‌کند که وام‌گیرنده و سرمایه‌گذار را به هم متصل می‌کند، به‌طوری که خطر ضرر مالی در صورت عدم بازپرداخت وام با سرمایه‌گذار است و نه با پلتفرم. بسته به حوزه قضایی، این مدل ممکن است به‌عنوان تأمین مالی جمعی مبتنی بر وام، وام در بازار، یا تأمین مالی مشارکتی نامیده شود.
مکانیزم یک پلتفرم تأمین مالی جمعی به زبان ساده به این ترتیب است که؛ شرکت وام‌دهنده P2P به وام‌گیرندگان بالقوه یک درخواست وام کم‌هزینه ارائه می‌دهد که در یک پلت فرم آنلاین پردازش می‌شود. در بیشتر موارد، شرکت وام‌دهنده P2P به تسهیلات سنتی امتیازدهی اعتباری و اطلاعات مالی ارائه‌شده توسط وام‌گیرنده تکیه می‌کند تا ضمن تأیید اطلاعات ارائه‌شده در برنامه وام، مقرون‌به‌صرفه بودن و رتبه وام‌گیرنده را ارزیابی کند.
پلتفرم‌های تأمین مالی جمعی مبتنی بر وام، در سال‌های ابتدایی ظهور این پدیده ، پس از بررسی درخواست‌های وام فردی و بر اساس ارزیابی‌های خود، برای اعطای وام به وام‌گیرندگان تصمیم‌گیری می‌کردند. به این ترتیب، این پلتفرم‌ها در آغاز راه فقط به‌عنوان واسطه و اپراتورهایی عمل می‌کردند که روند اجرای سرمایه‌گذاری را بر عهده داشتند. اما امروز و با توسعه و تکامل این مدل، وام‌دهی به‌طور خودکار ، مطابقت شرایط اعطای وام را بر اساس معیارهای از پیش تعیین‌شده، ارزیابی و اجرا می‌کنند.
خدمات و عملکردهای گسترده‌تر
همان‌طور که بازارهای اعتباری فین‌تک وسعت بیشتری پیدا می‌کنند و تعداد بازیگران این عرصه افزایش می‌یابد، خدمات و قابلیت‌های گسترده‌تر آن‌ها هم ظاهر می‌شود. یکی از جنبه‌های گسترده شدن این خدمات، ابزارهایی هستند که داده‌ها را از طیف وسیعی از پلتفرم‌ها جمع‌آوری می‌کنند تا به وام‌گیرندگان اجازه دهند وام‌های مناسب را از چندین پلتفرم جمع‌آوری سرمایه تأمین کنند. به‌این‌ترتیب، فرصتی برای وام‌دهندگان فراهم می‌شود تا وام‌گیرندگان موارد مناسب را در بین پلتفرم‌های مختلف مقایسه کنند و گزینه‌های بیشتری در اختیار داشته باشند.
شکل دیگر گسترش پلتفرم‌های تأمین مالی جمعی با ایجاد بازارهای ثانویه همراه است. برخی از این پلتفرم‌ها در پاسخ به ماهیت غیر نقدشوندگی سهم‌ها بازارهای ثانویه ایجاد کرده‌اند. در وام‌دهی جمعی، یک بازار ثانویه به‌عنوان بازاری عمل می‌کند که به وام‌دهندگان اجازه می‌دهد تا قبل از سررسید وام، گواهی‌های اشتراک خود را بفروشند وام‌ها ممکن است با تخفیف یا حق بیمه فروخته شوند، یا ممکن است با فرض استهلاک یا بازپرداخت وام مطابق با برنامه زمان‌بندی وام، به قیمت هم‌تراز به فروش برسند. در شرایطی که بازارهای ثانویه کاملاً خودکار هستند و پلتفرم‌های وام‌دهی اختیار خرید و فروش سهم‌ها از طرف سرمایه‌گذاران را دارند، یک الگوریتم ارزشیابی استاندارد می‌تواند حفظ منافع سرمایه‌گذاران را در این بازارهای ثانویه تضمین کنند.
بسیار محتمل است؛ همه افرادی که به دنبال سرمایه‌گذاری در پلتفرم‌های تأمین مالی جمعی هستند، ابزار یا مهارت‌های لازم برای ارزیابی جامع ریسک‌ها را نداشته باشند. در این شرایط، پلتفرم‌های تأمین مالی جمعی معمولاً تجزیه و تحلیلی از شرایط سرمایه‌گذاری و وام‌دهی را صورت داده و میزان ریسک سرمایه‌گذاری‌ها را قبل از ارائه اعتبار تعیین می‌کنند. به این ترتیب، ریسک‌های مرتبط با پروژه وام‌دهی توسط این پلتفرم‌ها است که تعیین و اعلام می‌شود. باید توجه داشت که بیشتر روش‌های ارزیابی و محاسبه این ریسک‌ها برای پلتفرم‌ها اختصاصی است و ممکن است هیچ‌وقت به‌صورت عمومی اعلام نشود، اما به‌طور کلی این پلتفرم‌ها شرایط و ریسک‌ها را بر اساس شاخص‌های تعیین‌شده‌ای از جمله اعتبار وام‌گیرنده (با استفاده از امتیازدهی اعتبار سنتی)، وثیقه‌ها ، ظرفیت بازپرداخت وام (نسبت بدهی به درآمد) و … ارزیابی می‌کنند. همچنین در بعضی موارد، پلتفرم‌ها ممکن است از یک فرآیند پذیره‌نویسی جایگزین با استفاده از روش‌های مبتنی بر الگوریتم برای امتیازدهی اعتبار و داده‌های غیر سنتی، در کنار روش‌های سنتی‌تر، برای تعیین اینکه آیا وام در سطح ریسک قابل قبولی است، استفاده کنند.
………………………………………………………………………………………………………
در این ارتباط همچنین می‌توانید مقالات زیر را مطالعه کنید
کارکرد تامین مالی جمعی برای مشاغل کوچک و متوسط
آشنایی با انواع مدل‌های تامین مالی جمعی
آشنایی با مدل تأمین مالی جمعی مبتنی بر سهام
………………………………………………………………………………………………………
برای آشنایی با سکوی تأمین مالی جمعی ققنوس روی لینک زیر کلیک کنید.
