CBDC یک ابزار دیجیتالی با امنیت بالا است و برای پیش‌گیری از جعل مانند ارز کاغذی، هر واحد آن به طور منحصر به فرد قابل شناسایی است
ارز دیجیتال بانک مرکزی؛ مزایا و ریسک‌ها
ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) که به آن فیات دیجیتال [۱] یا پول پایه دیجیتال نیز گفته می‌شود [۲] ، یک ارز دیجیتالی است که توسط یک بانک مرکزی – ونه یک بانک تجاری- صادر می‌شود.
گزارشی از بانک تسویه‌های بین‌المللی (BIS) بیان می‌کند که، اصطلاح «ارز دیجیتال بانک مرکزی» به خوبی تعریف نشده و «بیشتر تصور می‌کنند که این یک شکل جدید از پول بانک مرکزی […] و متفاوت از موجودی در پس‌انداز سنتی یا حساب پرداخت است[۳].
مفهوم فعلی CBDC ها از بیت‌کوین و رمزارز های مبتنی بر بلاک‌چین الهام گرفته شده است، اما با این نوع از رمزارز و ارز دیجیتال تفاوت دارد؛ چراکهCBDC توسط یک نهاد دولتی صادر می‌شود؛ وضعیت قانونی آن مشخص است و پول رسمی محسوب می‌شود[۵] [۴] [۳] [۶] . معماری پیاده‌سازی سی بی دی سی در سطح خرده فروشی عموما از هیچ نوع دفتر کل توزیع‌شده مانند زنجیره بلوکی استفاده نمی‌کنند؛ یا نیازی به آن ندارند.[۷][۸] [۹]
CBDC ها در حال حاضر بیشتر در مرحله فرضیه و برخی از آن‌ها در برنامه‌های اثبات مفهوم هستند. به گفته کریستین لاگارد، رئیس بانک مرکزی اروپا، بیش از ۸۰ بانک‌های مرکزی ارزهای دیجیتال را در نظر دارند[۱۰] [۱۱]. RMB دیجیتال چین اولین ارز دیجیتالی بود که توسط یک اقتصاد بزرگ صادر شد [۱۲] [۱۳].
تاریخچه
پیش از این، بانک‌های مرکزی پول الکترونیکی را مستقیماً پیاده‌سازی کرده‌اند، مانند Avant کارت پول الکترونیکی با ارزش ذخیره‌شده آوانت فنلاند در دهه ۱۹۹۰[۱۴]. در سال ۲۰۰۰، پروژه I LIKE Q [cs] در چک راه‌اندازی شد[۱۵] که امکان اجرای پرداخت‌های خرد را در اینترنت فراهم می‌کرد. برای پرداخت‌ها، کاربران از ارز مجازی Q استفاده کردند که ارزش منصفانه آن به نرخ مبادله ثابت در برابر کرون چک، با نسبت ۱۰۰ Q = CZK 1 برقرار است. این دو ارز کاملاً قابل تبدیل هستند. سازنده این پروژه پپه رافاج [cs] بود. پروژه I LIKE Q در سال ۲۰۰۳ به دلیل اصلاحیه‌ای در کشور چک خاتمه یافت که در آن زمان این نوع پرداخت را ارائه نمی‌کرد. در سال ۲۰۲۱، همین گروه پروژه Corrency [cs] را معرفی کرد که نوعی ارز دیجیتال با قابلیت پشتیانی از قراردادهای هوشمند به نام Drone Money [۱] است.
ممکن است، مفهوم فعلی «ارز دیجیتال بانک مرکزی» تا حدی از بیت‌کوین و ارزهای دیجیتال مبتنی بر بلاک‌چین الهام گرفته شده باشد؛ همچنین یک مفهوم شناخته‌شده در زمینه اقتصاد است که بانک مرکزی شهروندان را قادر به داشتن حساب مبتنی بر آن کرده و یک وسیله پس‌انداز یا پرداخت عمومی قابل اعتماد و مطمئن را فراهم می‌کند (CBCD برای «خرده‌فروشی» یا «با هدف عمومی»).
بانک تسویه‌حساب‌های بین‌المللی (BIS) گزارشی را در دسامبر ۲۰۲۰ منتشر کرد که در آن پروژه‌های شناخته‌شده عمده‌فروشی و خرده‌فروشی CBDC تا آن زمان فهرست شده بود.[۱۶] تا آوریل ۲۰۲۱، «حداقل ۸۰ بانک مرکزی در سراسر جهان وجود خواهد داشت که ارزهای دیجیتال را در نظر دارند.»[۱۰]
بررسی دیگری در سال ۲۰۲۰ BIS نشان داد که ۸۶٪ از بانک‌های مرکزی در حال بررسی مزایا و معایب راه‌اندازی CBDC ها هستند، [۱۷] اگرچه تنها ۱۴ درصد در مراحل پیشرفته توسعه (مانند برنامه‌های آزمایشی) بودند.[۱۸]
در سال ۲۰۲۲، Global Currency Initiative (پروژه و طرح ارز جهانی) توسعه بیشتر یک CBDC غیرمتمرکز را پیشنهاد کرد. در این پروژهCBDC غیرمتمرکزی توسط بسیاری از بانک‌های مرکزی کشورها با هم صادر و کنترل می‌شود. CBDC غیرمتمرکز فقط برای تراکنش‌های بین‌المللی بین کشورهای عضو کاربرد دارد؛ در حالی که در تراکنش‌های داخلی همچنان از پول ملی هر کشور استفاده می‌شود[۱۹].
پیاده‌سازی
یک ارز دیجیتال بانک مرکزی احتمالاً با استفاده از پایگاه داده‌ای که توسط بانک مرکزی، دولت یا نهادهای مورد تأیید بخش خصوصی اداره می‌شود، شکل اجرایی پیدا می‌کند.[۷][۸][۹] در پایگاه داده با حفظ حریم خصوصی و رمزنگاری مناسب اطلاعات پولی و دارایی نهادها، افراد و شرکت‌ها ذخیره می شود.[۷]
برخلاف ارزهای رمزنگاری شده، یک ارز دیجیتال بانک مرکزی به صورت متمرکز کنترل می‌شود؛ حتی اگر در یک پایگاه داده توزیع شده باشد. بنابراین یک بلاک‌چین یا سایر دفتر کل توزیع شده- حتی اگر الهام بخش اصلی مفهوم باشد- احتمالاً مورد نیاز یا مفید نخواهد بود.[۷][۸][۹]
مشخصه‌ها
CBDC یک ابزار دیجیتالی با امنیت بالا است؛ مانند اسکناس کاغذی؛ وسیله پرداخت، واحد حساب و ذخیره ارزش محسوب می‌شود [۲۰] و برای پیش‌گیری از جعل مانند ارز کاغذی، هر واحد آن به طور منحصر به فرد قابل شناسایی است.[۲۱]
DFC ارز دیجیتال فیات، همراه با سایر اشکال ارز ، بخشی از عرضه پول پایه است [۲۲]. به این ترتیب، DFC همانند ارز فیزیکی یک بدهی بانک مرکزی[۲۳] و یک ابزار حامل دیجیتالی است که می‌تواند توسط انواع سیستم‌ها و خدمات پرداخت دیجیتال ذخیره شده و انتقال یابد. اعتبار ارز دیجیتال فیات مستقل از سیستم‌های پرداخت دیجیتالی است که ارز دیجیتال فیات را ذخیره و منتقل می‌کنند.[۲۴]
پیشنهادات برای اجرای CBDC اغلب شامل ارائه حساب‌های عمومی بانکی در بانک‌های مرکزی برای همه شهروندان است.[۲۵][۲۶]
مزایا و اثرات
ارز دیجیتال فیات در حال حاضر توسط دولت‌ها و بانک‌های مرکزی مورد مطالعه و آزمایش قرار گرفته تا به پیامدهای مثبت و یاری‌رسان در شمول مالی، رشد اقتصادی، نوآوری تکنولوژیک و افزایش کارایی تراکنش‌ها پی ببرند.[۲۷][۲۸] در ادامه لیستی از مزایای بالقوه ارز فیات آمده است.
- کارایی فناوری: به جای اتکا به واسطه‌هایی مانند بانک‌ها و اتاق‌های پایاپای، انتقال پول و پرداخت‌ها می‌تواند بلادرنگ و مستقیماً از پرداخت‌کننده به گیرنده انجام شود.
کارکرد بلادرنگ چند مزیت عمده دارد:
- ریسک را کاهش می‌دهد: پرداخت برای کالاها و خدمات اغلب باید به موقع انجام شود و زمانی که تأیید پرداخت کند است، بازرگانان معمولاً خطر عدم موفقیت برخی از پرداخت‌ها در ازای خدمات سریع‌تر به مشتریان را می‌پذیرند. هنگامی که این خطرات با تأیید پرداخت فوری از بین می‌روند، بازرگانان، دیگر نیازی به استفاده از واسطه برای مدیریت ریسک یا جذب هزینه ریسک ندارند.
- پیچیدگی را کاهش می‌دهد: تاجران نیازی به پیگیری جداگانه تراکنش‌هایی که کند هستند (جایی که مشتری ادعا می‌کند پرداخت کرده است اما پول هنوز نرسیده است) ندارند، بنابراین صف انتظار حذف می‌شود، که می‌تواند فرآیند تراکنش را از پرداخت تا تحویل کالا/خدمات ساده‌تر کند.
- هزینه‌های تراکنش را کاهش می‌دهد (یا حذف می‌کند): سیستم‌های پرداخت فعلی مانند ویزا، مسترکارت، امریکن اکسپرس و غیره دارای کارمزدی در هر تراکنش هستند و کاهش یا حذف این کارمزدها می‌تواند منجر به کاهش گسترده قیمت و افزایش پذیرش پرداخت‌های دیجیتال شود.
- شمول مالی: حساب‌های پول مطمئن در بانک‌های مرکزی می‌تواند ابزاری قوی برای شمول مالی باشد که به هر مقیم یا شهروند قانونی اجازه می‌دهد یک حساب بانکی پایه رایگان یا کم‌هزینه داشته باشد.
- جلوگیری از فعالیت غیرقانونی: CBDC این امکان را برای بانک مرکزی فراهم می‌کند که مکان دقیق هر واحد پول را پیگیری کند (با فرض اینکه فرم پایگاه داده متمرکز و محتمل‌تر باشد). ردیابی را می‌توان به وجه نقد تعمیم داد به این صورت که گزارش شماره سریال اسکناس‌های مورد استفاده در هر تراکنش به بانک مرکزی ملزم گردد. این ردیابی چند مزیت عمده دارد:[۲۹]
- جمع‌آوری مالیات: اجتناب از پرداخت مالیات و فرار مالیاتی را بسیار دشوارتر می‌کند، زیرا استفاده از روش‌هایی مانند بانک‌داری خارج از کشور و اشتغال گزارش نشده[۲] برای پنهان کردن فعالیت‌های مالی از بانک مرکزی یا دولت غیرممکن می‌شود.
- مبارزه با جرم و جنایت: تشخیص فعالیت مجرمانه (با مشاهده فعالیت‌های مالی) را بسیار آسان می‌کند و در نتیجه به آن پایان می‌دهد.[۲۹] علاوه بر این، در مواردی که فعالیت مجرمانه قبلاً رخ داده است، ردیابی پول شویی های موفق را بسیار دشوارتر می‌کند، و اغلب ساده است که فوراً یک تراکنش را معکوس کنیم و پول را به قربانی جرم برگردانیم.
- اثبات تراکنش: یک رکورد دیجیتالی وجود دارد که ثابت کند پول بین دو طرف تغییر کرده، که از مشکلات ذاتی پول نقد مانند فریبکاری در معامله، سرقت پول نقد و شهادت‌های متناقض جلوگیری می‌کند.
- حفاظت از پول به‌عنوان یکی از خدمات عمومی: ارزهای دیجیتال صادر شده توسط بانک‌های مرکزی جایگزینی مدرن برای پول نقد فیزیکی – که منسوخ شدن آن در حال پیش‌بینی است- فراهم می‌کند.[۳۰]
- ایمنی سیستم‌های پرداخت: یک ابزار پرداخت دیجیتالی امن و استاندارد که توسط بانک مرکزی صادر و اداره می‌شود؛ و به عنوان ابزار پرداخت دیجیتال ملی مورد استفاده قرار می‌گیرد، اعتماد به سیستم‌های پولی تحت کنترل خصوصی را افزایش داده و اعتماد را به کل سیستم پرداخت ملی بالا می‌برد[۳۱][۳۲]؛ در حالی که رقابت در سیستم‌های پرداخت را نیز تقویت می‌کند.
- حفظ درآمد سینیورژ[۳]: انتشار ارز دیجیتال عمومی از کاهش قابل پیش‌بینی درآمد سینیورژ برای دولت‌ها، در صورت عدم استفاده از پول نقد فیزیکی جلوگیری می‌کند.[۳۳]
- رقابت بانکی: ارائه حساب‌های بانکی رایگان در بانک مرکزی که امنیت کامل سپرده‌های پولی را ارائه می‌دهد، می‌تواند رقابت بین بانک‌ها را برای جذب سپرده‌های بانکی تقویت کند، به عنوان مثال با ارائه سپرده‌های دیداری با سود به مشتریان.
- انتقال سیاست پولی: انتشار پول پایه بانک مرکزی از طریق انتقال به مردم می‌تواند کانال جدیدی برای انتقال سیاست پولی باشد[۳۴][۳۵][۳۶] (یعنی پول هلیکوپتری[۴][۳۷])، که امکان کنترل مستقیم بیشتری را فراهم می‌کند. عرضه پول نسبت به ابزارهای غیرمستقیم مانند تسهیل کمی و نرخ بهره، احتمالاً راه را به سمت یک سیستم بانکی ذخیره کامل هدایت می‌کند.[۳۸] در آزمایش یوان دیجیتال در شهر شنژن، CBDC با یک تاریخ انقضا که باعث تشویق به خرج کردن و جلوگیری از ورود پول به حساب پس‌انداز می‌شد، برنامه‌ریزی و در نهایت ۹۰ درصد کوپن‌ها در مغازه‌ها خرج شد.[۳۹]
- امنیت مالی: CBDC عمل بانک‌داری ذخایر کسری را محدود می‌کند و طرح‌های تضمین سپرده به‌طور بالقوه در آن کمتر مورد نیاز خواهد بود.[۴۰]
ریسک‌ها
با وجود مزایای بالقوه، خطراتی نیز در رابطه با ارزهای دیجیتال بانک مرکزی وجود دارد.
- عدم واسطه‌گری سیستم بانکی: با توانایی ارائه ارز دیجیتال به‌طور مستقیم به شهروندان، یک نگرانی این است که سپرده‌گذاران از سیستم بانکی خارج شوند.
در واقع، در قرن گذشته، بانک‌های تجاری علاوه بر روش‌های متعدد، به لطف سپرده‌گذاری، پول خلق کرده‌اند. آن‌ها به‌طور رسمی از ۲ روش استفاده کرده‌اند: بانک‌داری ذخیره کسری و نسبت نقدینگی صفر.
نسبت نقدینگی صفر: امروزه، بانک‌های تجاری در برخی کشورها (ایالات متحده، بریتانیا، اتحادیه اروپا و …) دیگر نیازی به ذخیره الزامی ندارند [۴۱][۴۲] [۴۳][۴۴]. در واقع، هر بار که یک نهاد، یک شخص و یک شرکت درخواست وام می‌کند و آن نهاد ضمانت وام ارائه می‌دهد (یک دارایی خصوصی مانند ماشین، ساختمان و …)، بانک به طور موقت سپرده جدیدی (پول) ایجاد می‌کند؛ این پول را به آن‌ها قرض می‌دهد و وقتی وام گیرنده وام را به اضافه سود پرداخت می‌کند سپرده اولیه حذف می‌شود و بانک سود را نگه می‌دارد.
در دنیای واقعی، ذخایر صفر و ذخایر کسری یکسان هستند، زیرا بانک‌ها می‌توانند از ذخایر الزامی اجتناب کنند.
CBDC ها کاملاً رزرو شده‌اند، بنابراین اگر شخصی این نوع پول را می‌خواهد، فقط آن را از بانک مرکزی خریداری می‌کند. در این صورت بانک‌های تجاری بدهی یا پول جدیدی ایجاد نمی‌کنند و هیچ سودی عایدشان نمی‌شود.
مشتریان ممکن است ایمنی، نقدینگی، قابلیت نقدشوندگی و تبلیغات CBDC را جذاب‌تر بدانند [۴۵] ؛ که باعث تضعیف موقعیت ترازنامه بانک‌های تجاری می‌شود.[۴۶] در نهایت، این امر می‌تواند منجر به کاهش بالقوه بانک‌ها شود[۴۷] و در نتیجه موقعیت‌های مالی بانک‌ها را ضعیف‌تر کند. با این حال، بانک انگلستان دریافت که اگر معرفی CBDC با مجموعه‌ای از اصول همراه باشد، خطر انتقال سیستمی از سپرده‌های بانکی به CBDC مرتفع می‌شود.[۴۸] یک بانک مرکزی همچنین می‌تواند تقاضای CBDCها را با تعیین سقفی برای میزان دارایی‌ها محدود کند.[۴۵]
- متمرکزسازی: از آنجایی که بیشتر ارزهای دیجیتال بانک مرکزی به جای غیرمتمرکز بودن مانند اکثر ارزهای دیجیتال متمرکز هستند، کنترل‌کننده‌های انتشار CBDC می‌توانند با یک سوئیچ پول را از حساب هر کسی اضافه یا حذف کنند. در مقابل، ارزهای رمزنگاری شده با دفتر کل توزیع‌شده مانند بیت‌کوین از این امر جلوگیری می‌کنند، مگر اینکه گروهی از کاربران که بیش از ۵۰ درصد قدرت استخراج را کنترل می‌کنند، موافق باشند.[۴۹]
- دلاری‌سازی دیجیتال: یک ارز دیجیتال خارجی که به خوبی اداره شده، می‌تواند جایگزینی برای یک ارز محلی شود.[۵۰] اعلام Libra فیس‌بوک منجر به افزایش توجه بانک‌داران مرکزی به CBDCها شد؛ [۵۱] همچنین پیشرفت چین با DCEP به چندین اقتصاد آسیایی کمک کرد.[۴۵] که حاکی از برچیده شدن کلی ارزهای محلی است.
- توقف پیشرفت‌های اجتماعی: داده‌های ردیابی مسیرهای پولی می‌تواند منجر به از دست دادن حریم خصوصی مالی شود، اگر اجرای CBDC از حفاظت از حریم خصوصی کافی برخوردار نباشد می‌تواند به تشویق خودسانسوری، زوال آزادی بیان و تشکل و در نهایت به توقف تحولات اجتماعی منجر شود.[۵۲]
………………………………………………………………………………………………………………………………..
[۱] Drone Money نوعی ارز دیجیتال با امکان قراردادهای هوشمند را توصیف می کند. این ارز یک ابزار پولی است که با ارائه انتقال قوی تر و عادلانه تر به افزایش اثربخشی یک سیاست پولی خاص کمک می کند. این ارز توسط یک بانک مرکزی یا یک ناشر خصوصی و به منظور افزایش قدرت خرید افراد و خانوارها صادر می شود.- مترجم
[۲] Unreported employment یا کار غیرقانونی ، شغل غیرقانونی است که به دولت گزارش نمی شود. کارفرما یا کارمند اغلب به دلیل فرار مالیاتی یا اجتناب و نقض قوانین دیگر مانند دریافت مقرری بیکاری در حین شاغل بودن این کار را انجام می دهد.-مترجم
[۳]سینیورژ درآمد حاصل از چاپ و انتشار پول در مباحث اقتصاد کلان است. – مترجم
[۴] Helicopter money یک سیاست پولی غیر متعارف پیشنهادی است که گاهی اوقات به عنوان جایگزینی برای تسهیل کمی و زمانی که اقتصاد در تله نقدینگی قرار دارد (زمانی که نرخ بهره نزدیک به صفر است و اقتصاد در رکود باقی می‌ماند) پیشنهاد می‌شود. اگرچه ایده اصلی پول هلیکوپتری، بانک‌های مرکزی را توصیف می‌کند که مستقیماً به افراد پرداخت می‌کنند، اما اقتصاددانان از اصطلاح «پول هلیکوپتری» برای اشاره به طیف گسترده‌ای از ایده‌های مختلف سیاست، از جمله پول‌سازی «دائمی» کسری بودجه استفاده کرده‌اند.- مترجم
برای دسترسی به نسخه کامل نشریه ققنوس بر روی لینک زیر کلیک کنید.
