بازار اولیه و ثانویه دو مفهوم متفاوت هستند و دانستن نحوه عملکرد آن‌ها برای درک نحوه تجارت سهام، اوراق قرضه و سایر اوراق بهادار کلیدی است.
بازارهای اولیه و ثانویه چه تفاوت‌هایی دارند؟
واژه «بازار» در طول تاریخ مصداق‌های مختلفی داشته، اما به‌طور عمومی یک اشاره مکانی است که محل و فرصت انجام مبادلات را برای انسان‌ها فراهم کرده است. امروز در کنار همین مصداق‌های سنتی، بازار به‌عنوان یک اصطلاح فراگیر برای زمینه‌های متعدد معاملات و خرید و فروش‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. «بازار اولیه» و «بازار ثانویه» هم نشان‌دهنده بخشی از ظرفیت‌های جدیدتر در مبادلات تجاری است. در این مقاله کارکردها و تفاوت‌های این دو واژه یعنی بازار اولیه و ثانویه را بررسی می‌کنیم.
بازار اولیه چه ماهیتی دارد؟
بازار اولیه و ثانویه دو اصطلاح متفاوت هستند. بازار اولیه به بازاری اطلاق می‌شود که اوراق بهادار در آن ایجاد می‌شود، در حالی که بازار ثانویه بازاری است که آن اوراق توسط سرمایه‌گذاران معامله می‌شود. دانستن نحوه عملکرد بازارهای اولیه و ثانویه برای درک نحوه تجارت سهام، اوراق قرضه و سایر اوراق بهادار کلیدی است.
در بازار اولیه، شرکت‌ها سهام و اوراق قرضه جدید را برای اولین بار به عموم می‌فروشند. عرضه اولیه عمومی یا IPO نمونه‌ای از بازار اولیه است. این معاملات فرصتی را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کند تا از بانکی که پذیره‌نویسی اولیه را برای یک سهام خاص انجام داده است، اوراق بهادار بخرند. IPO زمانی اتفاق می‌افتد که یک شرکت خصوصی برای اولین بار سهام را برای عموم منتشر کند. این اولین فرصتی است که سرمایه‌گذاران برای مشارکت در یک فعالیت اقتصادی از طریق خرید سهام دارند. در واقع سرمایه یک شرکت شامل وجوهی است که از فروش سهام در بازار اولیه ایجاد می‌شود.
انواع دیگر عرضه‌های بازار اولیه برای سهام شامل تخصیص ترجیحی است. به این معنی که شرکت‌ها سهام اولیه را به‌جای عرضه عمومی مستقیماً به سرمایه‌گذاران عمده مانند صندوق‌های تأمینی و بانک‌ها بفروشند.
در حالتی دیگر حتی دولت‌ها هم می‌توانند برای ایجاد سرمایه اوراق قرضه کوتاه‌مدت و بلندمدت جدید را در بازار اولیه منتشر کنند. در هر صورت نکته مهم در مورد بازار اولیه این است که اوراق بهادار مستقیماً از یک ناشر خریداری می‌شود.
بازار ثانویه چیست؟
بازار ثانویه معمولاً با عنوان «بازار سهام» شناخته می‌شود. بورس نیویورک (NYSE)، و همه صرافی‌های بزرگ در سراسر جهان از این جمله هستند. ویژگی تعیین‌کننده بازار ثانویه این است که سرمایه‌گذاران معاملات را در بین خود انجام می‌دهند.
در بازار ثانویه، سرمایه‌گذاران اوراق بهادار منتشرشده قبلی را بدون دخالت شرکت‌های ناشر معامله می‌کنند. به‌عنوان مثال، اگر برای خرید سهام شرکت آمازون (AMZN) در یک بازار سهام اقدام می‌کنید، فقط با سرمایه‌گذار دیگری که سهام آمازون را در اختیار دارد، سروکار خواهید داشت و شرکت آمازون مستقیماً با این تراکنش درگیر نیست.
انواع بازارهای ثانویه
بازارهای ثانویه در شکل‌های مختلفی فعالیت می‌کنند. در این بخش اصلی‌ترین آن‌ها را مرور می‌کنیم.
بازارهای حراج
در بازار حراج، تمامی افراد و مؤسساتی که قصد معامله اوراق بهادار را دارند در یک منطقه گرد هم می‌آیند و قیمت‌هایی را که مایل به خرید و فروش هستند، اعلام می‌کنند. به این قیمت‌ها قیمت پیشنهادی و درخواستی گفته می‌شود.
ایده حراج این است که یک بازار کارآمد باید با گرد هم آوردن همه طرف‌ها و اعلام عمومی قیمت‌هایشان، حاکم شود. بنابراین، از نظر تئوری، در بازار حراج نیازی به جستجوی بهترین قیمت یک کالا نیست، زیرا همگرایی خریداران و فروشندگان باعث می‌شود که قیمت‌های مورد توافق طرفین پدیدار شود. بهترین نمونه بازار حراج، بورس نیویورک (NYSE) است.
بازار معاملات
بر خلاف بازار حراج، یک بازار یا شبکه معاملاتی نیازی به همگرایی طرفین در یک مکان مرکزی ندارد. بلکه مشارکت‌کنندگان در بازار از طریق شبکه‌های الکترونیکی به یکدیگر ملحق می‌شوند. فروشندگان موجودی اوراق بهادار را نگه می‌دارند، سپس آماده خرید یا فروش با فعالان بازار هستند. این معامله‌گران از طریق انتشار دادن قیمت‌هایی که اوراق بهادار را با آن خرید و فروش می‌کنند، سود کسب می‌کنند.
نمونه‌ای از بازار معامله‌گران، «ناسداک» (Nasdaq) است که در آن معامله‌گران، که به‌عنوان «بازار ساز» شناخته می‌شوند، قیمت‌های پیشنهادی و درخواستی را ارائه می‌کنند.
ایده اصلی بازارهای معاملات این است که در این بازارها، رقابت بین فروشندگان بهترین قیمت ممکن را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کند.
بازار فرابورس
گاهی اوقات می‌شنویم که از یک بازار فروش به‌عنوان بازار خارج از بورس (OTC) اسم برده می‌شود. این اصطلاح در ابتدا به معنای یک سیستم نسبتاً سازمان‌یافته بود که در آن تجارت نه در یک مکان فیزیکی، بلکه از طریق شبکه‌های فروشندگان انجام می‌شد. این اصطلاح به احتمال زیاد از معاملات خارج از «وال استریت» که در بازار بزرگ موسوم به «گاو نر» در دهه ۱۹۲۰ رونق گرفت، مشتق شده که در آن سهام در فروشگاه‌های سهام «بیرون بورس» فروخته می‌شد. به عبارت دیگر، این سهام در بورس اوراق بهادار درج نشده بودند و «بی‌تا» بودند.
اما با گذشت زمان، معنای فرابورس OTC شروع به تغییر کرد. ناسداک در سال ۱۹۷۱ توسط انجمن ملی فروشندگان اوراق بهادار (NASD) ایجاد شد تا نقدینگی را به شرکت‌هایی که از طریق شبکه‌های فروش معامله می‌کردند، بیاورد.
امروزه، اصطلاح فرابورس یا خارج از بورس معمولاً به سهامی اطلاق می‌شود که در بورس اوراق بهادار معامله نمی‌شوند. به این معنی که سهام یا در تابلوی اعلانات خارج از بورس (OTCBB) یا اصطلاحاً در برگه‌های صورتی معامله می‌شود.
بازارهای سوم و چهارم
ممکن است اصطلاح‌های بازارهای “سوم” و “چهارم” هم تا امروز به گوشتان خورده باشد. اما این بازارها در حقیقت‌ها به سرمایه‌گذاری فردی مربوط نمی‌شود زیرا شامل حجم قابل توجهی از سهام است که باید در هر معامله جابه‌جا شود. این بازارها از طریق شبکه‌های الکترونیکی خارج از بورس با معاملات بین دلال-فروشندگان و مؤسسات بزرگ سروکار دارند.
بازار سوم شامل معاملات فرابورس بین دلال-فروشندگان و مؤسسات بزرگ است. بازار چهارم هم از معاملاتی شکل می‌گیرد که بین مؤسسات بزرگ انجام می‌شود.
دلیل اصلی وقوع تراکنش‌های بازار سوم و چهارم، اجتناب از پیشنهاد سفارش‌ها از طریق صرافی اصلی است که می‌تواند بر قیمت اوراق بهادار تأثیر زیادی بگذارد. از آنجا که دسترسی به بازارهای سوم و چهارم محدود است، فعالیت آن‌ها تأثیر چندانی بر سرمایه‌گذاران متوسط ندارد.
اگر بازارهای ثانویه وجود نداشتند…
در پایان نکته مهمی که برای درک کلی از ساختار بازار اهمیت دارد، این است که بدانیم روشی که اوراق بهادار را به بازار می‌آورد در عملکرد بازار نقش اساسی دارد. به‌عنوان یک سرمایه‌گذار فردی باید تصور کنید که اگر بازارهای ثانویه سازمان‌یافته وجود نداشته باشد، شما باید شخصاً سرمایه‌گذاران دیگر را برای خرید یا فروش سهام ردیابی کنید، که کار آسانی نخواهد بود.
به عبارت دیگر، بسیاری از سوءاستفاده‌ها و کلاه‌برداری های سرمایه‌گذاری حول اوراق بهاداری می‌چرخد که بازار ثانویه ندارند. اهمیت بازارها و توانایی فروش اوراق بهادار (نقدینگی) اغلب موضوعی ساده تلقی می‌شود، اما بدون بازار ثانویه، سرمایه‌گذاران گزینه‌های کمی دارند و ممکن است با زیان‌های بزرگی روبه‌رو شوند.
برای آشنایی با سکوی تامین مالی جمعی ققنوس بر روی لینک زیر کلیک کنید.
