کتاب دارایی‌های دیجیتال با موضوع آشنایی با دارایی‌های دیجیتال، بلاک‌چین، فناوری دفتر کل توزیع شده، شبکه ققنوس، رمزارزها و ارز دیجیتال بانک مرکزی توسط مرکز نوآوری پل وینو و با همکاری شرکت ققنوس تهیه و توسط انتشارات راه پرداخت منتشر شده است.
این کتاب در ۶ فصل و ۱۹۸ صفحه تدوین شده که در ادامه خلاصه‌ای از محتوای کتاب به صورت فصل به فصل معرفی می‌شود.
نویسنده کتاب در مقدمه به تشریح پیدایش بلاک‌چین پرداخته و چنین می‌نویسد که اساس فلسفه پیدایش بلاک‌چین و فناوری دفتر کل توزیع شده بر مبنای اندیشه دانشمند نئولیبرال «فردریش فون هایک» بوده که از مفهوم غیر متمرکز کردن ارزش سخن به میان آورده است.
اینکه منظور هایک از ارزش چه بوده را می‌توان با رجوع به آثار و فهم نظریه ارزش او دریافت؛ هرچند به‌زعم نویسنده می‌توان ریشه تفکر منجر به پیدایش بلاک‌چین و فناوری دفتر کل توزیع‌شده را در اندیشه‌های آنارکوکاپیتالیستی پیدا کرد. به هر روی نویسنده کتاب در ادامه مقدمه به بررسی دلایل پیدایش بلاک‌چین‌های خصوصی و مجوزدار می‌پردازد، البته در اینجا یک سوال مطرح است که آیا پیدایش بلاک‌چین خصوصی و مجوزدار، با فلسفه پیدایش بلاک‌چین بر پایه اندیشه هایک، که بر مبنای عدم وجود نهاد ناظر و غیر متمرکز کردن ارزش است در تعارض نیست؟ نویسنده کتاب مقدمه خود را با معرفی فصول کتاب به پایان رسانده و در فصل اول به مروری بر فناوری‌های غیر متمرکز می‌پردازد.
فصل اول: مروری بر فناوری‌های غیر متمرکز
همانطور که گفته شد، نویسنده در مقدمه کتاب خود مروری بر فناوری‌های غیر متمرکز داشته است، او در این فصل از کتاب به معرفی بلاک‌چین، هش‌گراف، گراف جهت‌دار غیر مدور(DAG)، هولوچین و انواع الگوریتم‌های اجماع می‌پردازد.
اما بلاک‌چین چیست، بلاک‌چین که محبوب‌ترین شکل فناوری دفتر کل توزیع شده است، از دو واژه زنجیره و بلوک تشکیل شده است. دلیل این نام‌گذاری، وابستگی بلوک‌ها به یکدیگر است، بلوک پیدایش همانند دفتر کل اولیه عمل می‌کند که مالکیت‌ها در آن ثبت شده و به ازای هر تغییر در آن یک الحاقیه در قالب بلوک جدید به آن زنجیر می‌شود. به این ترتیب بلوک‌هایی زنجیروار و مرتبط با هم پدید می‌آید و همین مسئله حمله به آن را هزینه‌بر می‌کند. برای اضافه کردن هر بلوک باید بیش از نیمی از اعضای شبکه روی آن اجماع کنند.
هش‌گراف یکی دیگر از اشکال دفتر کل توزیع شده است و تلاش دارد تا محدودیت‌های بلاک‌چین را برطرف کند. تأیید تراکنش در شبکه هش‌گراف فقط به مکانیزم اجماع و توافق متکی است که این اجماع بر اساس رأی‌گیری مجازی یا تکنیک‌های شایعه حاصل می‌شود. در این حالت فناوری هش‌گراف مقیاس‌پذیری بالاتر و نیاز به ذخیره‌سازی کمتری نسبت به بلاک‌چین ارائه می‌دهد.
در بلاک‌چین استخراج‌کنندگان قدرت انتخاب تراکنش را دارند اما در هش‌گراف تراکنش‌ها به ترتیب دریافت آن‌ها تأیید می‌شوند و به ترتیب مدت زمان لازم برای تأیید هر تراکنش کاهش می‌یابد. گراف جهت‌دار غیر مدور(DAG) نوع دیگری از فناوری دفتر کل توزیع شده است. در این شکل از دفتر کل توزیع شده که قابلیت مقیاس‌پذیری بالایی نیز دارد، برای دستیابی به اجماع از ساختار داده متفاوتی استفاده می‌شود. هرچه تعداد تراکنش‌های یک شبکه بیشتر باشد سرعت آن نیز افزایش خواهد یافت. طرح امضای یکبار مصرف، پیام احراز شده مخفی، نمایش انواع جریان‌ها مانند جریان پردازش داده، پردازش سریع‌تر داده‌های تراکنشی که امکان پیشنهادهای آنی به مشتریان را فراهم می‌کند، همچنین انتقال سریع‌تر و ارزان‌تر داده‌ها از مزایای این شکل از فناوری دفتر کل توزیع شده است.
هولوچین دیگر شکل فناوری دفتر کل توزیع شده است که محسوس‌ترین تغییر آن با دیگر انواع دفتر کل توزیع شده، حرکت از داده محوری به سوی عامل‌محوری است.
همانطور که پیشتر گفته شد قسمت نهایی فصل اول به انواع الگوریتم اجماع می‌پردازد که در میان آن‌ها چهار نوع پرکاربردشان یعنی الگوریتم تحمل خطای بیزانس، الگوریتم گواه اثبات کار، الگوریتم گواه اثبات سهام و گواه اثبات سهام وکالتی را تشریح می‌کند.
فصل دوم: مفهوم توکن و انواع آن
فصل دوم کتاب دارایی‌های دیجیتال به بررسی مفهوم توکن و انواع آن می‌پردازد، نویسنده در ابتدا با تعریف توکن آغاز کرده و می‌نویسد که توکن جایگزینی برای موجودیتی دیگر است که در هر دو حوزه امنیت کامپیوتر و رمزارزها کاربرد دارد. در واقع توکن رشته‌ای از اعداد و حروف است که در رمزنگاری استفاده می‌شود. حال اگر این توکن نماینده موجودیتی باشد که دارای ارزش است در آن صورت توکن نیز دارای ارزش می‌شود. نویسنده در ادامه به توضیح انواع توکن‌ها می‌پردازد که شامل توکن‌های پرداخت، توکن‌های اوراق بهادار و توکن‌های کاربردی می‌شوند.
فصل سوم: قوانین و مقررات رمزارزها
سومین فصل کتاب دارایی دیجیتال به موضوع قوانین و مقررات رمزارزها می‌پردازد. نویسنده در این فصل ابتدا به قوانین و مقررات کشورهای جهان پرداخته و رویکردهای مثبت و تنظیم‌گرانه را بر می‌شمارد.
در این قسمت چنین نوشته شده که دولت امریکا بیت‌کوین را به عنوان ارز مجازی غیر متمرکز قابل تبدیل دسته‌بندی کرده و همانند یک دارایی ذیل قوانین مالیاتی قرار داده است. چنانچه ارائه دهنده خدمتی در این حوزه مانند صرافی بخواهد فعالیت داشته باشد باید در فین‌سن ثبت‌نام و برنامه‌های ضد پولشویی را رعایت کند.
در ادامه نویسنده به تنظیم مقررات و قوانین در کشورهای ژاپن، آلمان، کانادا، نیوزلند، استرالیا، سنگاپور، تایلند، مالزی، مکزیک، قرقیزستان، استونی، اوکراین، روسیه و ایران می‌پردازد. در ایران بر اساس مصوبه شورای عالی مبارزه با پولشویی در اردیبهشت ماه ۱۳۹۷، استفاده از رمزارزها توسط کلیه مؤسسات مالی و اعتباری اعم از بانک‌ها و … ممنوع شده است؛ اما بر اساس مصوبه هیئت وزیران در ششم مردادماه ۱۳۹۸ استفاده از رمزارزها صرفاً با قبول مسئولیت ریسک از سوی متعاملین امکان‌پذیر است. با توجه به این مصوبه، استخراج رمزارزها با اخذ مجوز از وزارت صمت مجاز است.
بخش بعدی این فصل به مقرارت ممنوعیتی در برخی از بخش‌ها پرداخته است. امارات، قطر، بحرین، مراکش و اکوادور از آن دسته کشورهایی هستند که در برخی از بخش‌ها استفاده از رمزارزها را محدود کرده‌اند. مصر، چین، پاکستان، الجزایر، بنگلادش و بولیوی رویکردی کاملاً منفی نسبت به رمزارزها داشته و آن را ممنوع کرده‌اند. انگلستان، عربستان سعودی، عمان و ارمنستان نیز موضع دقیقی نسبت به رمزارزها نگرفته‌اند. نویسنده در پایان این بخش به بررسی قوانین و مقررات حوزه رمزارزها در ایران پرداخته است.
فصل چهارم: ارز دیجیتال بانک مرکزی
چهارمین فصل از کتاب دارایی دیجیتال به موضوع ارز دیجیتال بانک مرکزی(CBDC) می‌پردازد. نویسنده در این فصل ابتدا ارز دیجیتال بانک مرکزی را تعریف کرده و می‌نویسد: ارز دیجیتال بانک مرکزی نوع دیجیتالی پول است که توسط بانک‌های مرکزی صادر می‌شود و مسئولیت آن با بانک مرکزی است. نویسنده در ادامه به دو گونه از ارز دیجیتال خرد و کلان بانک مرکزی می‌پردازد که ارز دیجیتال کلان بانک مرکزی به مثابه سامانه پایاپای و تسویه میان مؤسسات مالی دارای سپرده‌های پس‌انداز با بانک مرکزی است؛ اما ارز دیجیتال خرد بانک مرکزی برای استفاده عموم صادر شده و نوع دیجیتال، شفاف، قابل رهگیری، و شبه غیر متمرکز ارز رایج هر کشور است. این فصل در ادامه به توضیح ارز دیجیتال بانک مرکزی و نحوه صدور آن می‌پردازد.
فصل پنجم: فرصت‌ها و چالش‌های رمزارزها
فصل پنجم کتاب دارایی دیجیتال به بحث فرصت‌ها و چالش‌های رمزارزها برای صنعت بانکداری می‌پردازد. نویسنده در این بخش ابتدا به مزیت‌های رمزارزها برای صنعت بانکداری می‌پردازد. این مزیت‌ها شامل آزادی در پرداخت و دسترسی بین‌المللی، هزینه عملیاتی پایین، سرعت بالا در انتقالات بین المللی و فرامرزی، عدم خلق پول بی‌رویه در اقتصاد و کنترل تورم، امکان رهگیری و شفافیت، قراردادهای هوشمند، عدم امکان جعل رمزارزها، امکان ایجاد رمزارزهای منطقه‌ای و تسهیل در پیمان‌های پولی دو و چند جانبه، عرضه اولیه سکه و استفاده از رمزارز در شرایط تحریمی ایران می‌شود.
نویسنده در ادامه به چالش‌ها و ریسک‌های رمزارزها می‌پردازد که شامل نوسانات قیمتی و عدم ثبات، فقدان قوانین و مقررات مشخص، تهدید اقتصاد واقعی، مشخص نبودن هویت فرستنده و گیرنده، تضعیف بانک مرکزی و نهادهای واسط، امکان فرار مالیاتی، پولشویی و گسترش بخش غیر رسمی اقتصاد، بروز مشکلات امنیتی، مشکل وراثت، از دست دادن دارایی، چالش فقهی، ابهام در ماهیت رمزارزها، برگشت‌ناپذیری وجه، فقدان مستندات قانونی، تأمین مالی گروه‌های تروریستی و معاند سیاسی، نا آشنایی عموم مردم با رمزارزها، زمان بالای تأیید تراکنش برای مبادلات داخلی، مصرف بالای انرژی، امکان زیر سؤال رفتن امنیت شبکه بلاک‌چین با ظهور کامپیوترهای کوانتومی، مشکلات نظری و دانشی، امنیت سرمایه فردی، بسترسازی تخلفات و جرائم اجتماعی و تهدید اقتصاد کلان می‌شود.
فصل ششم: درباره ققنوس
فصل پایانی کتاب دارایی دیجیتال به معرفی شبکه ققنوس می‌پردازد. نویسنده در این کتاب با اشاره به نحوه تشکیل شبکه ققنوس می‌نویسد: از اواخر سال ۱۳۹۶ تعدادی از شرکت‌ها و بانک‌های بزرگ کشور که در حال تحقیق و توسعه و کسب تجربه درباره فناوری دفتر کل توزیع بودند، دریافتند که با توجه به ویژگی‌های ذاتی این فناوری راه‌اندازی شبکه‌ای مبتنی بر آن تنها در سطح یک سازمان، کارگشا نیست و ارزش افزوده در تعاملات میان سازمان‌های مختلف و غیر وابسته به یکدیگر مشخص می‌شود.
بنابراین با همین رویکرد، در اوایل سال ۱۳۹۷، کنسرسیومی تحت عنوان ققنوس به‌منظور حل مسائل بانک‌ها با استفاده از ظرفیت‌های فناوری دفتر کل توزیع شده شکل گرفت. نویسنده در ادامه به ویژگی‌ها و کارکردهای این شبکه می‌پردازد که از آن جمله می‌توان به اشتراک‌گذاری احراز هویت، پیش‌فروش سکه، مولدسازی اموال راکد بانک‌ها و … اشاره کرد.
نویسنده در ادامه به توکن‌های مبتنی بر شبکه ققنوس اشاره کرده و آن‌ها را معرفی می‌کند که از آن جمله علاوه بر توکن پیمان به عنوان توکن اصلی شبکه ققنوس می‌توان به توکن‌های دایادایموند با پشتوانه الماس، گنج‌مان، راه پرداخت،نشان ریال، آکادمی، موبایل۱۰ و وفاداری اشاره کرد. نویسنده در ادامه این فصل به معرفی دیگر سامانه‌ها و محصولات مبتنی بر شبکه ققنوس همچون آرامش، بی‌تا، برات دیجیتال و سکوی تأمین مالی جمعی می‌پردازد. در پایان این کتاب متن کامل سپیدنامه توکن پیمان و شبکه ققنوس آورده شده است.
